Yn ddiweddar fe wnaeth Llywodraeth Cymru gyhoeddi drafft o’i Strategaeth Tlodi Plant Cymru 2023 er mwyn cael ymgynghori a’r cyhoedd. Mae’r ddogfen yn un cynhwysfawr sy’n amlinellu dull penodedig y Llywodraeth i fynd i’r afael a thlodi plant. Mae’r strategaeth yn un sy’n adeiladu ar fuddsoddiad y ddegawd ddiwethaf ac yn adnabod pum nod a phum blaenoriaeth i’w gweithredu’n syth.
Eto, mae ymchwil yn dangos bodolaeth ‘premiwm gwledig’, lle gwelwn fod ffactorau ychwanegol a phenodol yn cyfrannu at dlodi mewn ardaloedd gwledig. Mae’r cwestiwn wedyn yn codi a ddylid trafod ac ymdrin â ‘thlodi gwledig’ mewn modd gwahanol i dlodi dinesig, gan ystyried yr amrywiaeth o ffactorau dylanwadol sydd ar waith? Ynte a oes yna ffactorau sy’n cyfrannu at dlodi, a’r strategaethau polisi sy’n cael eu gweithredu er mwyn ei leddfu, sydd yr un mor berthnasol yng nghyd-destunau dinesig a gwledig?
Amcanion a blaenoriaethau’r strategaeth
Amcanion y strategaeth yw ceisio lleihau costau a gwneud y mwyaf o incymau, creu llwybrau allan o dlodi, cefnogi llesiant plant a theuluoedd, sicrhau urddas a pharch gan wasanaethau cymorth a gwneud yn siŵr fod yna gyd-weithio traws llywodraethol effeithiol. Mae’r blaenoriaethau yn canolbwyntio ar hawl (rhoi arian ym mhoced pobl), creu cenedl Gwaith Teg, adeiladu cymunedau, cynwysoldeb a galluogi cyd-weithio.
Gall yr amcanion a’r blaenoriaethau hyn helpu i fynd i’r afael ag amryw o ffurfiau ar dlodi. Er enghraifft, gall canolbwyntio ar leihau costau a gwneud y mwyaf o incymau helpu i ddatrys costau byw uchel mewn ardaloedd gwledig. Yn yr un modd, gall pwysleisio creu llwybrau allan o dlodi wella mynediad at wasanaethau cyhoeddus, cymorth lles a thrafnidiaeth yng nghefn gwlad.
Y dolenni coll
Er yr holl fuddiannau hyn, nid yw’r strategaeth yn crybwyll nac yn cynnig mesurau y byddai’n mynd i’r afael a’r nifer o ffurfiau o dlodi sydd i’w canfod mewn ardaloedd gwledig, megis tlodi ynni, tlodi digidol, tlodi teithio, cartrefi a digartrefedd a thlodi bwyd.
Mae’r strategaeth hefyd fel pe bai’n anwybyddu’r cysylltiad uniongyrchol sydd rhwng y ffurfiau yma o dlodi a thlodi plant. Pan mae rhieni yn brwydro a phroblemau megis tlodi ynni, tlodi digidol neu dlodi bwyd, mae eu plant hefyd wrth reswm yn byw mewn tlodi. Mae’r ffurfiau hyn o dlodi yn gallu cyfyngu cyfleoedd plant ac effeithio eu llesiant mewn ffordd negyddol, ac felly hanfodol yw ceisio ymdrin â hwy yn y strategaeth.
Effaith tlodi ar ddatblygiad plant
Mae ymchwil wedi dangos fod tlodi a pherthynas agos iawn i iechyd gwaeth ymysg plant ac yn gallu amharu ar eu datblygiad. Mae diffyg ysgogi, iselder mamol a diffyg maeth yn gallu effeithio ar ddatblygiad yr ymennydd ac arwain at ganolbwyntio a gallu gwybyddol gwaeth yn hwyrach mewn bywyd. Mae mynd i’r afael a’r ffurfiau hyn o dlodi felly nid yn unig yn fater o sicrhau cyfiawnder economaidd ond hefyd yn gam hanfodol tuag at ddatblygiad iach ein plant ac i sicrhau eu bod yn gweld llwyddiant yn y dyfodol.
Galw am weithgarwch
Tra bod Strategaeth Tlodi Plant ddrafft Cymru 2023 yn gam i’r cyfeiriad cywir, mae’n glir bod angen gwneud mwy i ymladd tlodi plant yn ei holl ffurfiau ym mhob rhan o Gymru. Dylai Llywodraeth Cymru ystyried edrych ar y ffurfiau hyn o dlodi yn ei strategaeth a dylai gynnig mesurau penodol i’w datrys. Dyma’r unig fodd i ni allu gobeithio brwydro yn erbyn tlodi plant yng Nghymru.
Dilynwch y ddolen i ddarllen ac ymateb i Strategaeth Tlodi Plant ddrafft Cymru 2023 Llywodraeth Cymru.
