Diweddariad Chwefror 2024
Trosolwg
Cymru Wledig LPIP Rural Wales, mae Partneriaeth Polisi ac Arloesi Lleol Cymru Wledig, yn grŵp o ymchwilwyr academaidd, cyrff cyhoeddus, a rhanddeiliaid yn y sector preifat a’r trydydd sector sy’n ceisio gwella’r defnydd o ymchwil ac arloesi i gefnogi llunio polisïau, datblygu rhanbarthol a chadernid cymunedol mewn ardaloedd gwledig Cymru. Mae‘r bartneriaeth wedi cael £5 miliwn (ar gost economaidd lawn) gan Gyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol UKRI (ESRC) – corff cyllido Llywodraeth y DU ar gyfer ymchwil i’r gwyddorau cymdeithasol – ar gyfer rhaglen tair blynedd sy’n dechrau ym mis Ionawr 2024.
Amcan Cymru Wledig LPIP Rural Wales yw hwyluso polisïau ac ymyriadau effeithiol sy’n hyrwyddo twf cynhwysol, cynaliadwy, yn y Gymru Wledig drwy fframwaith yr ‘economi llesiant’, sy’n blaenoriaethu economi sydd wedi’i dylunio i ddarparu cyfiawnder cymdeithasol ar gyfer cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol ar blaned iach y mae dinasyddion yn cymryd rhan weithredol yn eu cymunedau. Mae ein gwaith wedi’i llywio gan broses helaeth o ymgynghori ag amrywiaeth o randdeiliaid dros y flwyddyn ddiwethaf, gan gynnwys gweithdai mewn cymunedau peilot, sydd wedi bod yn fodd i amlygu’r heriau allweddol sy’n wynebu’r rhanbarth. Bydd rhaglen waith Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn ddeinamig ac yn ymatebol i faterion yn amserol yn ystod y prosiect wrth iddynt godi, wedi’i llywio gan fewnbwn gan randdeiliaid a chymunedau.
Mae Cymru Wledig LPIP Rural Wales hefyd yn cynnwys pwyslais cryf ar feithrin gallu ar gyfer cyfranogiad cynhwysol yn natblygiad Cymru Wledig, gan gynnwys cefnogi cymunedau i wneud eu hymchwil eu hunain i gasglu tystiolaeth i helpu i fynd i’r afael â materion a nodwyd yn lleol. Bydd y gweithdai prif ffrydio cydraddoldeb yn cael eu cynnal er mwyn i ymgorffori safbwyntiau a diddordebau amrywiol wrth lunio polisïau, a chamau gweithredu i alluogi unigolion o grwpiau a dangynrychiolir yn aml i gymryd rhan yng ngweithgareddau Cymru Wledig LPIP Rural Wales.
Mae Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn un o bedair Partneriaeth Polisi ac Arloesi Lleol a ariennir gan yr ESRC, ochr yn ochr ag eraill yn Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon.
Rhaglen Waith
Mae rhaglen waith Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn canolbwyntio ar bedair thema â blaenoriaeth:
- Adeiladu Economi Adfywiol
- Cefnogi’r Pontio Sero Net
- Grymuso Cymunedau ar gyfer Adferiad Diwylliannol
- Gwella Lles yn ei Le
Cefnogir pob un o’r meysydd blaenoriaeth hyn gan Grŵp Thematig, sy’n cynnwys ymchwilwyr academaidd a chynrychiolwyr rhanddeiliaid a chymunedol sydd â diddordeb yn y pynciau. Bydd y rhain yn cyfarfod 3 gwaith y flwyddyn, gan weithredu fel fforwm ar gyfer cyfnewid gwybodaeth ond hefyd yn cynnig pynciau a chwestiynau ar gyfer ymchwil a dadansoddi fel rhan o gynllun gwaith deinamig a thrafod a lledaenu canlyniadau gwaith Cymru Wledig LPIP Rural Wales. Croesewir datganiadau o ddiddordeb mewn ymuno â Grŵp Thematig gan randdeiliaid.
Bydd y pynciau a’r materion a nodir gan y Grwpiau Thematig yn cael eu harchwilio drwy saith Ffrwd Gwaith sy’n darparu’r strwythur ar gyfer y rhaglen waith:
FG1: Labordai Arloesedd, sydd yn angori dull gweithredu’r Cymru Wledig LPIP Rural Wales sy’n canolbwyntio ar atebion. Bydd pedwar Labordy Arloesedd yn rhedeg ochr yn ochr, yn gysylltiedig â’r Themâu â Blaenoriaeth. Bydd pob Labordy Arloesedd yn cynnwys cyd-ddylunio gyda rhanddeiliaid i fapio’r canlyniadau dymunol, nodi rhwystrau i wireddu’r canlyniadau hyn, ac archwilio a phrofi ymyriadau i oresgyn rhwystrau a allai gael eu huwchraddio i’w cymhwyso’n ehangach.
FG2: Bydd Ymchwil Gweithredu Cymunedol yn cynnwys cymunedau lleol wrth gynllunio a chynnal eu hymchwil eu hunain i archwilio a mynd i’r afael â phroblemau neu amcanion a nodwyd yn lleol. Yn dilyn model ‘gwyddor dinesydd’ neu ‘wyddoniaeth gymunedol’, bydd ymchwilwyr Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn gweithio gyda grwpiau cymunedol a gwirfoddolwyr i lunio cwestiynau a chynllunio ymchwil. Bydd yn cefnogi aelodau’r gymuned i gasglu a dadansoddi data eu hunain ac wrth ddehongli canfyddiadau i benderfynu ar gamau gweithredu dilynol. gweithredoedd. Rhagwelir y bydd prosiectau yn cynhyrchu tystiolaeth y gall cymunedau ei defnyddio i nodi a gweithredu atebion eu hunain, cefnogi ceisiadau am arian allanol, neu lobïo cyrff cyhoeddus am ymyriadau neu newidiadau mewn polisi. Bydd y ffrwd waith yn canolbwyntio i ddechrau ar bum ardal beilot yng Nghorwen, aber Afon Dyfi, Y Drenewydd, Gogledd Sir Benfro, a Thrawsfynydd. Mae ymgynghoriadau â chymunedau yn yr ardaloedd hyn wedi dechrau, gan weithio gyda phartneriaid lleol, ac eisioes wedi nodi pynciau posibl ar gyfer ymchwil gan gynnwys parodrwydd cymunedol ar gyfer cynnydd yn lefel y môr yn ardal aber Afon Dyfi; trawsnewid canol tref a thai yn y Drenewydd; a thai, arallgyfeirio economaidd, thwristiaeth gynaliadwy a/neu gynyddu cyfranogiad ieuenctid yn Nhrawsfynydd. Bydd dysgu o’r prosiectau peilot yn cyfrannu at fireinio ein model ar gyfer agor ymchwil cymunedol ar draws cefn gwlad Cymru. Bydd rhwydwaith o gymunedau â diddordeb yn cael ei ffurfio ochr yn ochr â’r prosiectau peilot, gyda chyfranogwyr yn cael eu mentora a’u cefnogi i ddatblygu cynigion ymchwil i’w cyflwyno i Gronfa Gomisiynu fewn y prosiect yma gyda galwad agored yn 2025, a bydd 10 prosiect yn cael eu dewis ar gyfer cyllid ar gyfer hyd at 10 o’r prosiectau hynny hyd at 18 mis o ariannu yr un.
FG3: Bydd Synergedd, Dadansoddi a Mapio Data yn coladu data o amrywiaeth o ffynonellau i greu un canolbwynt tystiolaeth ar-lein integredig hygyrch ar gyfer Cymru Wledig a bydd yn dadansoddi, mapio a delweddu data ar bynciau a nodwyd gan y Grwpiau Thematig, gan anelu at atgyfnerthu ac ehangu gallu dadansoddol partneriaid a rhanddeiliaid. Bydd hyn yn cynnwys dadansoddi data sy’n dod i’r amlwg o Gyfrifiad 2021 a setiau data swyddogol eraill, yn ogystal â mynd ar drywydd cyfleoedd o synergeddau newydd o setiau data – gan gynnwys adnoddau data gweinyddol a reolir gan YDG Cymru. Mae pynciau dangosol i’w dadansoddi yn cynnwys deinameg poblogaeth, dangosyddion tlodi gwledig, cysylltiadau rhwng defnydd o’r Gymraeg a buddsoddiad economaidd, a rhagolygon ar gyfer modelu data hyperleol a mynd i’r afael â bylchau sgalar yn y data sydd ar gael.
FG4: Bydd Arolygon yn cynhyrchu data newydd a rhai wedi’u diweddaru i fynd i’r afael â bylchau tystiolaeth â nodwyd. Mae arolygon cynlluniedig yn cynnwys arolwg panel o gartrefi yng nghefn gwlad Cymru sy’n cwmpasu ystod o bynciau, sy’n debygol o gynnwys effeithiau’r argyfwng costau byw, tlodi gwledig, tai, iechyd a lles, defnydd o’r Gymraeg, a defnydd trafnidiaeth ac addasu i sero net; arolwg o fusnesau gwledig, gan gynnwys cwestiynau ar fuddsoddi, arloesi, recriwtio ac anghenion sgiliau; arolwg cymunedau, yn casglu data ar wasanaethau lleol ac asedau cymunedol; arolwg troseddau gwledig; ac arolwg o bobl ifanc yng nghefn gwlad Cymru. Bydd canlyniadau arolygon ar gael i’r cyhoedd drwy’r ganolfan dystiolaeth ar-lein.
FG5: Ymchwil Ymatebol yn cynnwys astudiaethau wedi’u targedu sy’n ymchwilio i bynciau a gynigir gan y Grwpiau Thematig a phartneriaid strategol. Bydd y cynllun gwaith yn ddeinamig ac yn cael ei ddiweddaru drwy gydol cyfnod tair blynedd Cymru Wledig LPIP Rural Wales i sicrhau ei fod yn ymatebol i faterion a heriau newydd. Mae’r pynciau cychwynnol yn cynnwys gwaith ar “Beth fyddai natur ac effaith twf cynaliadwy mewn cymunedau gwledig?” ac ar ficrofusnesau a busnesau newydd sy’n cael eu rhedeg gan fenywod. Bydd graddfa a hyd yr astudiaethau a’r dulliau a ddefnyddir yn hyblyg i gyd-fynd â’r pwnc dan sylw. Bydd astudiaethau naill ai’n cael eu cwblhau’n fewnol gan ymchwilwyr LPIP neu’n cael eu comisiynu gan arbenigwyr allanol..
Mae FG6: Ymgysylltu â’r Cyhoedd, Cyfnewid Gwybodaeth a Meithrin Gallu yn canolbwyntio ar sicrhau bod canlyniadau ymchwil a dadansoddi’r Cymru Wledig LPIP Rural Wales ar gael yn eang i ddefnyddwyr yng nghefn gwlad Cymru a thu hwnt. Bydd yn hwyluso’r defnydd o dystiolaeth i wella datblygu gwledig a pholisïau ehangach sy’n effeithio ar y Gymru Wledig. Nodwedd allweddol fydd cyfres o bedwar ‘digwyddiad deialog’ sy’n dod â rhanddeiliaid ynghyd i drafod ‘materion drygionus’ sy’n wynebu cefn gwlad Cymru a gweithio tuag at atebion consensws, wedi’u llywio gan dystiolaeth Cymru Wledig LPIP Rural Wales. Er mwyn casglu barn a cyfathrebu yn eang gyda’r cyhodedd a rhanddeiliad, bydd y prosiect yn cymeryd rhan mewn digwyddiadau cyhoeddus fel y Sioe Frenhinol Cymru a’r Eisteddfod Genedlaethol, yn ogystal â seminarau, digwyddiadau, arddangosfeydd ac allgymorth digidol trwy adnoddau ar-lein a chyfryngau cymdeithasol. Yn ogystal, bydd gweithdai, sesiynau hyfforddi ac adnoddau ar-lein yn ceisio meithrin gallu ar gyfer datblygiad a pholisi gwledig effeithiol sy’n seiliedig ar dystiolaeth, yn amrywio o hyfforddiant i gyfranogwyr mewn prosiectau ymchwil cymunedol i ddatblygiad proffesiynol ar ddehongli a defnyddio tystiolaeth ymchwil.
Nod FG7: Gwerthuso a Dysgu hwyluso’r dysgu o gyflwyno’r Cymru Wledig LPIP Rural Wales a lledaenu’r gwersi hyn o fewn a thu hwnt i gyd-destun Cymru Wledig. Mae’n ymdrin â gwerthuso fel rhywbeth nad yw’n cael ei wneud ar ddiwedd prosiect yn unig ond fel proses ailadroddol o fonitro a myfyrio drwy gydol oes Cymru Wledig LPIP Rural Wales. Bydd y ffrwd waith yn cynnwys asesu canlyniadau Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn erbyn amcanion a gwaith ehangach yn dilyn, gan adlewyrchu ar weithgareddau fel yr ymchwil gymunedol a’r labordai arloesi a dysgu oddi wrthynt, yn ogystal â chefnogi ymchwil ar bynciau megis galluoedd sefydliadol, arfer wrth gyfleu tystiolaeth i randdeiliaid polisi, strategaethau ar gyfer cyd-ddylunio, ac arfer da mewn ymgysylltu â’r gymuned.
Yn torri ar draws yr holl ffrydiau gwaith mae Cam Gweithredu Prif Ffrydio Cydraddoldeb a Chynhwysiant, sy’n ceisio ymgysylltu â grwpiau amrywiol yng nghefn gwlad Cymru nad ydynt efallai fel arfer yn weithredol mewn ymchwil neu lunio polisïau. Bydd yn defnyddio gweithdy i hyrwyddo gwreiddio cydraddoldeb mewn ymatebion polisi, ac ystod o weithgareddau meithrin gallu i hwyluso mewnbwn i raglen waith Cymru Wledig LPIP Rural Wales ac i annog cyfranogiad mewn Ymchwil Gweithredu Cymunedol, Grwpiau Thematig, a chyfleoedd lleoli.
Bydd cynnydd yn y gwaith Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn cael ei darparu gan dechnolegau o academyddion (o Aberystwyth, Bangor, Caerdydd a Swydd Gaerloyw), Strategaethau cymunedol ac arloesi o blith rheolwyr anacademaidd, a staff sy’n cynnwys rhaglenni, arloesi, cymuned hwylusydd, a gweinyddol gweinyddol a thechnegol. Bydd RWLPIP hefyd yn cynnig leoliadau i gyfnewid gwybodaeth. Mae’r rhain yn cynnwys enghreifftiau o bartneriad ymarfer a sbardunwyd neu cyfnod gwaith gyda grŵp cymunedol, gan un o’r partner am hyd at 3 mis i wneud darn o ymchwill. Bydd hefyd lleoliadau byr gan gyfranogwyr academaidd mewn sefydliad partner neu randdeiliaid i ddatblygu dealltwriaeth o brosesau polisi ac o anghenion tystiolaeth.
Partneriaid a Rhanddeiliaid
Mae partneriaeth graidd Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn cynnwys Prifysgol Aberystwyth, Prifysgol Bangor, Prifysgol Caerdydd a’r Sefydliad Ymchwil Cefn Gwlad a Chymuned (CCRI) ym Mhrifysgol Swydd Gaerloyw, ynghyd ag Antur Cymru, y Ganolfan Dechnoleg Amgen (CAT), Datblygiadau Egni Gwledig (DEG), Iechyd a Gofal Gwledig Cymru, Represent Us Rural, Sgema, a Gyda’n Gilydd dros Newid. Bydd Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn cael ei reoli gan y Cyfarwyddwr, yr Athro Michael Woods (Aberystwyth) gyda’r Cyd-Gyfarwyddwyr Meilyr Ceredig (Sgema), yr Athro Paul Milbourne (Caerdydd), Dr Matt Reed (Swydd Gaerloyw) a’r Athro Thora Tenbrink (Bangor). Bydd unigolion a enwyd o’r partneriaid craidd yn cyfrannu fel Cydlynwyr Ffrwd Gwaith a Chyd-arweinwyr Grwpiau Thematig ac wrth gyflwyno’r rhaglen waith.
Y tu hwnt i’r partneriaid craidd, mae partneriaid strategol, partneriaid cyflawni lleol a rhanddeiliaid eraill wedi bod yn ymwneud â datblygu cynnig a rhaglen waith y Cymru Wledig LPIP Rural Wales, a byddant yn chwarae rhan bwysig wrth gefnogi gweithgareddau’r Cymru Wledig LPIP Rural Wales. Mae’r rhain yn cynnwys Uchelgais Gogledd Cymru, Tyfu Canolbarth Cymru, Cyfoeth Naturiol Cymru, Un Llais Cymru, Cymdeithas Mudiadau Gwirfoddol Powys, a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, yn ogystal â grwpiau cymunedol yn yr ardaloedd astudiaeth beilot.
Bydd Cymru Wledig LPIP Rural Wales yn gysylltiedig â Sefydliad Ymchwil a Data Cymdeithasol ac Economaidd Cymru (WISERD), gan ddarparu mynediad i rwydwaith helaeth o arbenigedd ar draws prifysgolion Cymru. Mae hefyd yn anelu at weithio’n agos gyda chanolfannau a mentrau ymchwil cysylltiedig eraill, gan gynnwys Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru, YDG Cymru, Fforwm Cynhyrchiant Cymru, a’r National Innovation Centre for Rural Enterprise (NICRE). Bydd y canolfannau hyn yn cael eu cynrychioli ar Grŵp Cynghori LPIP, a gadeirir gan yr Athro Emeritws Terry Marsden, ynghyd ag arbenigwyr academaidd ac anacademaidd eraill o Gymru a thu hwnt.
